U rubrici „Dva minuta", koja je na programu Radio Kotora, Maja Mrđenović, pozorišna kritičarka, teatrološkinja i urednica elektronskog časopisa Udruženja pozorišnih kritičara i teatrologa Crne Gore Peripetija.me, govori o nastavku rada na dokumentarnoj predstavi Pozorište o Kotoru. Pročitajte njena zapažanja u nastavku.
Poštovani sugrađani,
Projekat nevladine organizacije Expeditio „Pozorište o Kotoru", koji kroz procesni rad reditelja Petra Pejakovića sa stanovnicima/ama Kotora treba da iznjedri dokumentarnu pozorišnu predstavu sa fokusom na gradske posebnosti i probleme, započet u oktobru prošle godine, približava se svome kraju. Međutim, javno prikazivanje predstave koja će nastati kao rezultat ovog procesa, za razliku od institucionalnih pozorišnih izvedbi, samo je vrh ledenog brijega, dok je ono što je suštinski važno i dragocjeno upravo sam višemjesečni radioničarski proces. Naime, participativan, nehijerarhizovan, otvoren proces rada na predstavi o Kotoru, uz mnogo zaigranosti i zabave, ali i bolnih i potresnih (samo)osvješćivanja, ostavio je nepovratan trag na onima koji su u njemu učestvovali.
Na uvodnim radionicama, fokus je bio na prepoznavanju problema i imaginativnom kreiranju željene slike grada, te na prepoznavanju prepreka od sadašnjeg do željenog Kotora. Bilo je neslaganja u vezi tema kojima bi predstava o Kotoru trebalo da se bavi, pristupa tim temama i načinima njihove obrade. Na kraju prvog ciklusa radionica, krajem prethodne godine, izgledalo je kao da su se stvorile, uslovno rečeno, neke dvije međusobno nepomirive struje: jedna koja je željela da se na kritički, osvješćujući način osvrne na određene konkretne probleme grada, i druga, koja je željela da doživljaj grada posreduje kao hedonistički prostor ljepote i uživanja. U veoma raznolikoj, međusobno nedovoljno poznatoj grupi, stvarao se čak neki dramski odnos između te dvije struje mogućih promišljanja o Kotoru, koji je povremeno svima smetao.
00:00 00:00 Međutim, kroz neprestane dijaloge i zajedničko razvijanje kreativnih talenata, Pozorište o Kotoru polako je postajalo kreativniji, solidarniji oblik aktivacije i funkcionisanja lokalne zajednice, "zaštićena" platforma za izražavanje i propitivanje individualnih i kolektivnih identiteta. Teme pominjane u početku razrađivane su kroz manje forme improvizacija, zatim su kvalitetne scene komentarisane, djelimično fiksirane, nadograđivane kroz ponavljanja. U grupi su se postepeno stvarali povezanost i povjerenje, što je omogućavalo da se sve više stvari može uraditi zajedno.
U početnim fazama procesa činilo da je nemoguće od učesnika dobiti poželjne i potrebne lične priče koje bi činile osnovu dokumentarne predstave, jer su iste ili vezane za druge ljude ili uvjetovane širim društvenim kontekstom, dok je grad u njima prisutan uglavnom kao nešto lirsko, neodređeno i neprepričljivo. Neobično, ali čim smo osvojili slobodu da se usudimo da zajednički pretresemo probleme i brige koji nas muče u Kotoru, bili smo spremni i da ponesemo odgovornost za djelovanje, odnosno za mijenjanje sebe samih da djelujemo, onda kada se djelovati može. Dolasci na radionicu, upravo zbog osjećaja ličnog rasta i samospoznaje, te spoznaja o drugima i o gradu postali su privilegija, a početno nepoverenje nestalo je, kako je to formulisala jedna od učesnica "kao čarobnim štapićem odneseno".
Pozorišno stimulisanim proživljavanjem, osvješćivanjem i stimuliranjem godinama pritiskajućih konflikata, učesnici su osnaženi, i reklo bi se, spremniji da se u budućim realnim situacijama sa više argumenata i samopouzdanja, i sa manje straha, ili sasvim bez njega, zalažu za grad koji im pripada. Drugim riječima, prisutni stanovnici Kotora su se polako preobrazili u solidarne i empatične Građane koji su, nadam se, spremni da izađu iz vlastitog toplog "samo da je meni dobro" konformizma. Građane koji će se, čim "prvo dođu" po one metaforičke komuniste i čuvene, beskrajno, a nikad dovoljno citirane pjesme pastora Martina Nimelera (Niemöller), odmah pobuniti, i koji neće čekati da dođu po poslušne i nijeme njih, kada više nikoga ne bude da se pobuni, da bi se u pomenutoj pjesmi prepoznali.
Maja Mrđenović
