U okviru javne rasprave o Nacrtu Prostorno urbanističkog plana Opštine Kotor i o Nacrtu Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu Ministarstvu održivog razvoja i turizma su 11. 06. 2019. godine upućene primjedbe od strane grupe lokalnih stručnjaka kao i učesnika okruglog stola koji je EXPEDITIO organizovao 5.06.2019.

Imajući u vidu trenutnu situaciju na području opštine Kotor, prije svega rizik od gubitka statusa Svjetske baštine zbog prekomjerne urbanizacije, značaj donošenja Prostorno urbanističkog plana za razvoj područja opštine kao i problematičnu proceduru donošenja ovog plana i nezadovojavajući kvalitet samog dokumenta, lokalni stručnjaci su stava da Nacrt PUP-a predstavlja samo kontinuitet loših planskih rješenja za ovo područje. Iako se kroz plan nagovještava, uz pritiske spolja, prije svih UNESCO-a, da će se djelimično ograniči izgradnja objekata smatramo i dalje to je nedevoljno da bi se zaista grad pokrenuo iz ćorsokaka u kojem se našao činjenjem ali i nečinjenjem lokalnih i državnih institucija.

Sem lokalnih stručnjaka primjedbe je potpisao dio učesnika okruglog stola koji je EXPEDITIO organizovao 5.06.2019. u okviru projekta projekta „Aktivni građani za bolju Crnu Goru – Ka vladavini prava i održivom razvoju Crne Gore“. Na okrugli sto su bili pozvani predstavnici struke, nadležnih institucija kao i svih političkih partija sa područja Kotora.

Primjedbe u cjelini možete pogledati ovdje, dok su u nastavku dati glavni zaključći.

-----------

Prvo želimo da istaknemo značaj ovog dokumenta čija je izrada u užurbanom toku u periodu kada Području Kotora prijeti preispitivanje statusa na listi Svjetske baštine UNESCO-a upravo zbog konstatnog zanemarivanja stručnog mišljenja u oblasti prostornog planiranja u posljednjih 15-tak godina. Detaljni planovi koji su usvajani, u čijem procesu je privatni interes stavljen ispred javnog, produkovali su niz katastrofalnih grešaka. Usljed privredne i ekonomske stagnacije, koje za sobom povlače i sve ostale životne djelatnosti, stanovništvo područja se raseljava, naselja i grad gube identitet (posebno izraženo na primjeru Starog grada). Takođe, usljed trajne devastacije prostora, izazavane prekomjernom granjom (posebno izraženom u priobalnim naseljima Dobrota, Prčanj, Kostanjica, Morinj, Dražin vrt, ...) koju nije pratila adekvatna infrastrukturna opremljenost a posebno saobraćajna, grad je svakodnevno u saobraćajnom kolapsu. Bez strategije održivog razvoja sa idejom i daljeg mijenjanja ambijenta urušavaju se vrijednosti zbog kojih je Prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora upisano na Listu Svjetske baštine.

Na osnovu navedenog proizilazi da je PUP morao da ponudi rješenja za ove urgentne probleme, koja bi grad vratila sa ivice ponora u koji je gurnut. Umjesto toga dobili smo dokument koji ne ispunjava ni minimum stručnih standarda i ne predstavlja razvojni dokument koji bi ponudio rješenje za postojeće konflikte i predstavio novu viziju razvoja grada za 21. vijek. tj. ponudio rješenje za sređivanje situacije na terenu, unio neophodni zamajac održivom razvoju i uveo grad u novu razvojnu etapu. Metodološki, dokument je na neprimjereno niskom nivou, prepun kontradiktornosti, kopiranih djelova iz različitih dokumenata, bilo planskih bilo strateških, koji u najvećoj mjeri predstavljaju i sam sadržaj dokumenta što je neprihvatljivo. Takav dokument na kraju neće biti moguće ni implementirati.

Značajnu ulogu za ovakav Nacrt plana nosi i zakonodavni okvir - Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata iz 2018. godine kojim se, umjesto uvođenja reda i unaprijeđenja sistema planiranja prostora, dovelo do potpunog haosa, ukidajući ustaljene, prethodno potvrđene prakse planiranja, čime je stvoren preduslov ubrzanja devastacije prostora, zanemarujući već tada alarmantno stanje u prostoru Crne Gore.

U procesu izrade Nacrta PUP-a Opštine Kotor posebno je problematična sama procedura donošenja ovog plana, kako u smislu izbora rukovodioca izrade plana koji sudeći po dostupnim referencama nema potrebno iskustvo u izradi jednog ovako značajnog planskog dokumenta, tako i u smislu sprovođenja javnih rasprava gdje javnosti nije bio dostupan sav materijal - plan nije predstavljen na pravi način u smislu adekvatne pripremljenosti materijala a način vođenja javnih rasprava je bio na izuzetno niskom nivou.

Potrebno je istaknuti i neadekvatne okolnosti u kojima se izrađuje ovaj Nacrt PUP-a i to, nepostojanje lokalnog strateškog okvira koji bi, praktično, trebalo da predstavlja Projektni zadatak obrađivačima plana, čime bi se osiguralo da su želje, vizije, planovi i potrebe grada i lokalnog stanovništva uzete u obzir.

Jedna od ključnih primjedbi je što Nacrt PUPa nije u potpunosti oslonjen na Studiju zaštite kulturnih dobara za područje Opštine Kotor, koja je rađena upravo za potrebe ovog dokumenta. Ova Studija se samo formalno navodi, ali njene suštinske smjernice i način tretiranja Područja Svjestke baštine nijesu uzeti u obzir, što je neshvatljivo, jer bi za Opštinu u kojoj se više od trećine teritorije nalazi na Listi Svjestke baštine, ona morala da predstavlja osnovno polazište za izradu plana.

Suštinski propust Nacrta plana, koji može imati dugoročno negativne posljedice na život na području opštine, jeste njegov fokus isključivo na turizmu. Trenutna izgradnja isključivo turističkih kapaciteta, kao i pretvaranje postojećih stambenih zgrada u apatmane za izdavanje i hotele, već dovode do ozbiljne degradacije svakodnevnog života posebno u urbanim jezgrima Kotora, Perasta i naseljima uz obalu. Planiranim rješenjima bi se to još više produbilo na uštrb kvaliteta života stanovika. Uz to, važan dio života gradova na Mediteranu je veza sa obalom, koja se dosadašnjim praksama i planiranim rješenjima, kroz ograničavanje pristupa, sve više oduzima građanima.

Posebno slabo obrađen dio, uz oblast zaštite kulturne baštine, ali i društvenog razvoja i privrede (zasnivanje isključivo na razvoju turizma) jeste oblast saobraćaja koja bi, upravo zbog trenutne situacije u gradu, morala da bude obrađena na visokom nivou. Nažalost, u pitanju je oblast sa neshvatljivo puno propusta, netačnih informacija, loših rješenja i pogrešno ucrtanih trasa puteva.

I za kraj ovih uvodnih napomena i zaključaka, želimo da podvučemo da je neshvatljiv tretman i izbor obavezujućih scenarija koja su ponuđena Nacrtom PUP-a pri čemu je jasno da je spominjanje istih samo iz formalnih a ne suštinskih razloga, da nije adekvatno, stručno i argumentovano, obrađena njihova analiza i da smo mi kao građani dovedeni pred svršen čin da ne možemo da utičemo na njihov izbor. Čak i pri tim činjenicama, nejasno je kako je moguće da je scenario zaštite odbačen kada upravo on nudi adekvatna rješenja za budućnost grada. Ako bismo uzeli u obzir upravo to što je navedeno u Nacrtu da su karakteristike oba scenarija, naš stav je nesumnjivo na strani odabira scenarija zaštite koji bi dalje trebalo razraditi na stručan način.

Iz svega navedenog, kao i iz spiska uočenih primjedbi koje slijede, a koji ne predstavlja ni konačan spisak, smatramo da ponuđeni Nacrt PUP-a Kotora, predstavlja samo kontinuitet loših planskih rješenja za ovo područje. Iako se kroz plan nagovještava, uz pritiske spolja, prije svih UNESCO-a, da će se djelimično ograniči izgradnja objekata smatramo i dalje to je nedevoljno da bi se zaista grad pokrenuo iz ćorsokaka u kojem se našao činjenjem ali i nečinjenjem lokalnih i državnih institucija.

Jedino rješenje ove sadašnje situacije jeste da se planiranje vrati iskusnim timovima stručnjaka iz oblasti prostornog planiranja, uz obavezno uključivanje strčnjaka iz oblasti zaštite Svjetske baštine, koji bi, bez upliva politike i ličnih interesa, uradili dokument koji bi predstavljao iskorak od dosadašnje negativne planerske prakse. Naravno preduslov za ovo je kompletna promjena sistema planiranja prostora (jer je njegovo unapređenje na žalost nemoguće) uključujući zakonodavni okvir, i davanje prioriteta očuvanju izuzetne univerzalne vrijednosti Područja Kotora, na što jasno ukazuju i preporuke UNESCO/ICOMOS Reaktivne monitoring misije iz novembra 2018.

Kotor, 11. 06. 2019.

Biljana Gligorić, arhitekta

Tatjana Rajić, arhitekta

Aleksandra Kapetanović, arhitekta konzervator

Aleksandar Dender, arhitekta

Vlasta Mandić, arhitekta

mr Zorica Čubrović, arhitekta, viši konzervator

Marija Nikolić, arhitekta

Zorana Milošević, arhitekta konzervator, odgovorni planer

Katarina Nikolić Krasan, arhitekta konzervator

Dr Stevan Kordić, matematičar i fotograf

Danijela Đukić, etnolog-antropolog

Jasminka Grgurević, konzervator-restaurator

Slobodan Mitrović, arhitekta

kao i ostali učesnici okruglog stola održanog 05.06.2019:

Lazar Grdinić, Mreža za afirmaciju NVO Sektora – MANS

Denis Vukašinović, predstavnik grupe građana

Ljiljana Velić, HGI

Dragan Božović, politikolog

-----------

Okrugli sto se organizovao uz podršku Evropske unije posredstvom Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori i dio je projekta „Aktivni građani za bolju Crnu Goru – Ka vladavini prava i održivom razvoju Crne Gore“, koji implementira NVO „Mreža za afirmaciju nevladinog sektora“ (MANS) u saradnji sa NVO “Crnogorsko društvo ekologa“, NVO „Green Home“, NVO CIZIP i NVO EXPEDITIO.

Twitter