Brošura pod nazivom “Gradimo održivo!” sadrži 34 strane o principima i primjerima održivog građenja. Publikaciju je realizovala Nataša Ilinčić, arhitekta, saradnica EXPEDITIO u slopu rada sektora za održivu arhitekturu i dizajn EXPEDITIO2.

Materijal predstavljen na sajtu www.gradovi.cg.yu, sada je dostupan i na engleskom jeziku. Sajt je dio istoimene kampanje koju je EXPEDITIO organizovao tokom 2004. godine pod pokroviteljstvom UNDP-a. Iako je kampanja završena juna 2004. godine, kroz izložbe i putem web sajta nastavljamo sa promovisanjem ove teme.

Pocetkom 2005. odobren nam je projekat- kampanja “Kuća - prijatelj životne sredine” od strane Evropske agencije za rekonstrukciju sa sedistem u Podgorici. Osnovni cilj projekta je smanjenje štetnog uticaja izgrađene strukture na kvalitet životne sredine u Crnoj Gori. Ciljne grupe u projektu su - sekretarijati za urbanizam u lokalnim samoupravama, nevladine organizacija, djeca i mladi, predstavnici medija, mladi stručnjaci i šira javnost Crne Gore.

EXPEDITIO nastavlja saradnju sa Svenska Byggnadsvårds föreningen (Švedskom asocijacijom za graditeljsko nasljeđe) iz Stokholma, započetu još 2002. godine, sa kojom su u pratnerstvu organizovana tri volonterska radna kampa restauracije u Perastu. Saradnja se ostvaruje i kroz razmjenu volontera, i do sada je 8 članova EXPEDITIO učestvovalo na radnim kampovima koje Svenska Byggnadsvårdsföreningen organizuje u Švedskoj.

Sredinom jula 2005, student arhitekture Yu Sern Hong iz Singapura nalazio se u Kotoru kako bi sa nama podijelio svoja iskustva iz Azije. Sern Hong, 26 godina, je clan mAAN - Modern Asian Architectural Network. Trenutno je na magistarskim studijama iz arhitekture, a bio je u Kotoru do 14 jula, sa ciljem da se upozna sa nacinom života kod nas i našom arhitekturom, kao i sa radom Expeditio-a. Tom prilikom Sern Hong je odrzati prezentaciju o svom radu i arhitekturi Singapura.

Kao dio projekta „Upravljanje prostorom – Promocija evropskih standarda“, koji finansira Evropska agencija za rekonstrukciju – Fond za evropske integracije održana je radionica „Strateško planiranje i upravljanje projektima“, 2 - 4. decembra 2005, u Kotoru.
Radionicu je vodila Mojca Hrabar iz konsultantske firme OIKOS, Savjetovanje za razvoj d.o.o., Domžale, Slovenija.

U Tunisu je od 16-19. novembra 2005. godine održana druga faza Svjetskog samita informacionog društva - “World Summit of the Information Society, second phase-Tunis”, na kojem je kao jedini predstavnik nevladinog sektora iz Srbije i Crne Gore učestvovala NVO EXPEDITIO, Centar za održivi prostorni razvoj, iz Kotora.

U Briselu je 7. decembra 2005. godine održan Evropski forum za kulturno nasljeđe “Cultural Heritage Counts for Europe ”, na kojem je kao jedina predstavnica iz Srbije i Crne Gore učestvovala predstavnica nevladine organizacije EXPEDITIO, Centra za održivi prostorni razvoj, iz Kotora. Forum je organizovala Europa Nostra pan-evropska federacija za kulturno nasljeđe u saradnji sa Evropskim ekonomskim i socijalnim komitetom (European Economic and Social Committee) u čijem prostoru je forum i održan. Na Forumu je bilo prisutno oko 200 učesnika, predstavnika evropskih institucija i nevladinih ogranizacija, iz oko 40 zemalja.

U organizaciji MLA - Multilateral Academy iz Dortmunda, 21. januara 2006. odrzan je Kulturni forum u sklopu projekta "Look Southeast". Na ovom forumu predstavnica EXPEDITIO je odrzala izlaganje na temu «Kultura podsjećanja – ima li ophođenje prema prošlosti budućnost?».

Obavjestavamo vas da smo poceli da realizujemo nas novi projekat koji ima za CILJ da se zakljucci, vizije i smjernice utvrdjene Nacionalnom strategijom odrzivog razvoja (NSOR) ukljuce u Prostorni plan Republike Crne Gore. Oba dokumenta su u fazi izrade.
Nasa organizacija je aktivno ukljucena u prosec izrade NSOR-a kao clanovi ekspertske grupe za drustveni razvoj tako da smo detaljno upoznati i sa kompletnim procesom njegove izrade i sa njegovim sadrzajem.

Na osnovu Odluke Vlade Republike Crne Gore o obrazovanju Nacionalnog savjeta za odrzivi razvoj, od 2.februara 2006.godine, EXPEDITIO je imenovan da bude clan tog sajveta.
Nacionalni savjet za odrzivi razvoj sada broji 40 clanova i cine ga 9 ministara iz Vlade Crne Gore, gradonacelnici 3 opstine, 9 direktora javnih preduzeca, rektor Univerziteta Crne Gore, 9 direktora firmi iz Crne Gore, nezavisni eksperti, predsednici Crnogorske i Dukljanske akademija nauka i 5 predstavnika nevladinih organizacija. Savjetom predsjedava premijer Crne Gore.

U okviru projekta British Council-a pod nazivom »Obrazovanje i obuka u oblasti kulturnog nasleđa u Crnoj Gori«, 17-18. marta 2006. na Cetinju, EXPEDITIO je odrzao radionicu pod nazivom "Promocija kulturnih resursa i pisanje projekata". Radionicu su pohadjali predstavnici institucija kulture i nevladinih organizacija iz opstina sa sjevera Crne Gore - Mojkovac, Kolasin, Pljavlja, Bijelo Polje, Berane, Plav, Savnik i Zabljak.

Naša saradnica i clanica izvrsnog odbora Zorica Tomanovic, dipl. ing. arh. odbranila je nedavno magistarsku tezu na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Magistarska teza pod naslovom "Očuvanje i revitalizacija naselja Žabljak Crnojevića sa aspekta održivog razvoja" predstavlja istraživački rad koji doprinosi unapređenju discipline prostornog i urbanističkog planiranja, naročito u oblasti očuvanja i revitalizacije arhitektonskog kulturno-istorijskog nasljeđa ruralnih cjelina u Crnoj Gori.

U Mađarskoj je 2-5. aprila 2006. godine odrzan prvi alumni kongres organizacije Quebec-Labrador Foundation - Atlantic Center for the Environment (QLF) koja postoji da bi pruzila podrsku razvoju ruralnih zajednica i zivotne sredine istocne Kanade i regiona New England u Americi.

Na inicijativu nevladine organizacije ANIMA- Centar za žensko i mirovno obrazovanje iz Kotora, EXPEDITIO je 20. aprila odrzao jednodnevni trening na temu "Pisanje projekata". Ova radionica je volonterski doprinos EXPEDITIO radu ANIME, a na radionici je uzelo ucesce 14 ucesnica (aktivistkinja ANIME i drugih nevladinih organizacija, studentinja itd)

U Kotoru je 6-7.maja 2006. godine odrzan godisnji sastanak clanova/ica upravnog odbora i saradnika/ica EXPEDITIO. Cilj ovog okupljanja je bilo definisanje dalje strategije razvoja EXPEDITIO kao i postavljanje smernica za nase buduce aktivnosti i projekte.

Saopštenje za javnost povodom tekstova u „Vijestima“ od dana 06. i 07. juna koji govore o izgradnji novih objekata na lokacijama URC i sadašnjeg FJORD-a u Kotoru.

EXPEDITIO je pokrenuo seriju biltena koji su posveceni temama vezanim za prostorno planiranje i odrzivi prostorni razvoj. Na ovoj stranici mozete ucitati biltene iz pomenutih oblasti koje osmisljava, priprema i uredjuje Biljana Jovanovic, prostorna planerka, saradnica EXPEDITIO.

U Muzeju grada Perasta 10. avgusta 2006. odrzana je prezentacija magistarskog rada Jelene Pejkovic, odbranjenog na Masačusetskom Instititu za Tehnologiju (MIT) u decembru 2005. Tema rada je bila „Buđenje Perasta: Prepletanje arhitektura prošlosti i sadašnjosti u gradu Perastu,“ a teza da bi se otvaranjem škole za restauraciju, raspršene kroz ruševine ovog grada, doprinijelo ne samo njegovom oživljavanju i razvoju već i afirmaciji savremene arhitekture u njegovoj istorijskoj teksturi.

U okviru kampanje "GLEDAJ OKO SEBE RAZMIŠLJAJ O PROSTORU!” 24-27 avgust 2006. na Cetinju održan je seminar "Održiva gradnja u Crnoj Gori" namijenjen mladim strucnjacima u oblasti gradjenja - arhitektima, gradjevinskim i mašinskim inženjerima, kao i studentima iz ovih oblasti, koji žive i rade u Crnoj Gori.

Posljednja aktivnost u okviru kampanje „Gledaj oko sebe – razmišljaj o prostoru!“, koju je EXPEDITIO pokrenuo u aprilu 2005. godine (u trajanju 18 mjeseci), a finansirala Evropska unija posredstvom Evropske agencije za rekonstrukciju iz Podgorice, je objavljivanje publikacije „ODRZIVA GRADNJA – Evropska dokumenta iz oblasti održivog prostornog razvoja“.

U magazinu A10, #11 (septembar-oktobar 2006) izasao je prilog o aktivnostima EXPEDITIO na razvijanju svijesti javnosti o kvalitetnijoj izgradjenoj sredini u Crnoj Gori. A10 je casopis koji daje sazet i azuriran pregled razvoja arhitekture u Evropi i pokriva teritoriju od Arktickog kruga do Mediterana. Vise o samom casopisu i prilogu o nasim aktivnostima na www.a10.eu

U periodu od 20-25. novembra 2006. godine predstavnica EXPEDITIO Zorica Tomanovic, učestvovala je na seminaru "Praksa i iskustva u regionalnim razvojnim konceptima jugoistočne Evrope" (Practice and Expirience on regional Development Concepts for South eastern Europe), održanom u Parsbergu, Bavarija, Njemačka.

Predstavnica nase organizacije se trenutno nalazi u Puli gdje se odrzava 12. sajam knjiga pod nazivom "Sa(n)jam knjige u Istri"- Pulski festival knjiga i autora.

U subotu, 16. decembra 2006. godine, dodijeljene su godišnje nagrade za doprinos kvalitetu, afirmacji i promociji turističke ponude Crne Gore. Dodijelu ovog priznanja koje se održava pod pokroviteljstvom predsjednika Republike Filipa Vujanovića, organizovala je Turistička organizacija Crne Gore.

Pozivamo Vas da pogledate nove biltene u sklopu sektora EXPEDITIO2, koji govore o Odrzivoj arhitekturi.

Tema novembarskog i decembarskog biltena je - London: Na pitanje zasto prodaje svoj automobil i prelazi na gradski - javni prevoz, 38-godisnji Londonac odgovara: it is a question of environment. Ovako na doprinos zivotnoj sredini svoga grada gleda stanovnik metropole u kojoj radni dan traje najduze u Evropi... >>>

Autorka: Natasa Ilicnic, d.i.a. (OD-DO studio)

Academia Istropolitana Nova (AINova) iz Slovacke upucuje poziv za jednogodisnji studijski program iz oblasti Zastite i unapredjenja graditeljskog nasljedja - BHCD (Built heritage conservation and development).

Zvečan je vijekovima bio brana raznoraznim osvajačima. Po narodnom predanju, grad je često i rado pohodio Kraljević Marko, pa ga mnogi i danas nazivaju "Markovim gradom". Na lijevoj obali Ibra, tamo gdje u svoje korito prihvata rijeku Sitnicu, visoko na brdu iznad Kosovske Mitrovice, nalazi se Zvečan, jedan od najstarijih i najznamenitijih srpskih srednjovjekovnih gradova.

Hram Boga Mitre u Jajcu smatra se jednim od najznačajnijih spomenika antičog doba u BiH. Prestonica bosanskih kraljeva očuvala je mnoge tragove svoje duge i burne prošlosti. Gradovi i gradska naselja, slično ljudima i svemu drugom u prirodi, imaju obilježja i znamenja po kojima ih razlikujemo i prepoznajemo. Jajce je jedan od onih malobrojnih gradova koji su od samog postanka u čvrstom zagrljaju prirode; obdareni znamenjima i neprolaznom ljepotom; ukrašen koloritom jedne od najljepših rijeka i vodopadom kakav je mogla da stvori samo Pliva, čarobna rijeka podno Janja i Vitoroga.

U dolini Vardara, nedaleko od Velesa, nakon devet vijekova oživljen antički Stobi, nekadašnji glavni grad provincije „Makedonija Salutaris. Ko još nije čuo za antički Stobi? Za taj stari helenski grad nedaleko od Velesa, kraj varošice Gradsko, na samom ušću Crne reke u Vardar. Vjerujemo da je malo onih koji su putovali glavnom makedonskom magistralom ka Đevđeliji, Solunu i sjevernim grčkim obalama a da makar na kratko, u predahu, nisu posjetili Stobi. Jedno od najvećih, svakako i najznačajnijih arheoloških nalazišta u Makedoniji.

Sve najlepše i najradosnije iz mladalačkih dana Vuka Stefanovića Karadžića vezano je za ovu planinu na zapadu Srbije
Sve što je imalo nekog bitnijeg odraza na život znamenitih ljudi, kakvi su Tesla, Pupin, Andrić, Nušić, Milanković i drugi velikani srpske nauke i kulture, s vremenom i samo postaje glasovito i znamenito. Takav je slučaj i sa užim zavičajem Vuka Stefanovića Karadžića.

Putpis kakav do sada nijeste vidjeli...
http://chernobyl.users.cg.yu
autorka: Elena Filatova
prevod sajta: Vuko Strugar

U Tiranu sam stigla avionom, primicala se ponoć. Švedska nevladina organizacija „Baština bez granica“ organizovala je susret onih koji se bave nasleđem iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Srbije i Vojvodine, i Albanije. Ispred hotela „Kalifornija“ u centru grada, palme i gusto rastinje na maloj površini, pored zgrada u kolonijalnom stilu. Tirana je deo sveta sa aromom Mediterana, a bez mora. U hotelskoj sobi, kao svakoj drugoj na bilo kom delu Planete (kao da pre toga nije postojala poluvekovna zabranjena albanska tertorija gde stranci nisu bili dobrodošli), u kupatilu gosta čeka par papuča, ne za poneti, već da se koriste na licu mesta. I to je jedino iznenađenje ove noći, na novoj teritoriji.

28 septembra 2003. godine, postavljena je na hrid podno Krimovice u Grblju crkvica Svetog Nikole, uz pomoć vojne ploveće dizalice. Crkvica je obnovljena na kopnu i prevezena kamionom i morskim putem do hridi. Septembra 2003. godine, obnovljena je malena crkva posvećana zaštitniku pomoraca i putnika Svetom Nikoli, koju je, po predanju, izgradio Grk pomorac na morskoj hridi u blizini sela Krimovice u Grblju u Boki Kotorskoj.

Jedna od mnogobrojnih bajkovitih priča koje možete doživjeti krstareći regijom Skadarskog jezera dočekaće vas na kupastom, kamenom uzvišenju, okruženom vodotocima rijeka Karatune, Moračice, Šegrtnice i Sjerave. Tu se lociralo naselje Žabljak Crnojevića "priča" o čijem početku ne možete naći vjerodostojne podatke, ali sigurno možete povjerovati da je počela negdje u doba vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita, zatim se "pisala" u doba popa Dukljanina kao Lug, centar župe Podlužje i ovjekovječila u narodnoj pjesmi stihom: "U Žabljaku, podluškome gradu". Prve istorijske podatke o Žabljaku nalazimo tek iz sredine XV vijeka, iz doba Crnojevića, koji su u njemu stolovali od 1403. godine i po kojima je i dobio ime.

Pruga uskog kolosijeka Podgorica - Donja Plavnica sagradjena je 1927. godine za potrebe povezivanja stanovništva južne Zete sa Podgoricom koja je u to vreme naglo razvijala svoj novi centar sjeverno od rječice Ribnice u ortogonalno regulisanoj Novoj Varoši, po principima evropskog urbanizma.

Ovo je nastavak price o kominskoj dijatreti, ili tačnije, dijatreta je dio ove priče. U pitanju je izložba TRAGOVI U RAMU, koju je pripremila Tanja Piperović, arheološkinja iz Podgorice, koja se bavi antičkim nakitom i predmetima pronađenim na arheološkim nalazištima u Crnoj Gori. Autor sjajnih fotografija je Lazar Pejović.

Predanje kaže da su majstori dijatreta* bili pod posebnom zaštitom rimskih careva i imali specijalni tretman, jer čovjek je za života mogao da napravi možda samo jednu.

Osim svoje primarne, praktične namjene ovi luksuzni pehari bili su i odraz pripadnosti određenom staležu, porodici, a vrlo je bitna i estetska kategorija jer se kroz njih reflektuju i ukus i moda jedne epohe, životni stil. Dijatreta kao kraljica večeri za trpezom moćnog gospodara ili samog cara, napravljena da bude izložena hiljadama očiju, da pokaže ljepotu, izazove uzdah, da svjedoci o raskoši...A, onda, možda, nakon mnogih pirova koje su prošli zajedno bude sahranjenja sa svojim vlasnikom...

Veliki gradski park u Tivtu utemeljen je daleke 1892. godine o čemu svjedoči natpis na tada postavljenom spomen obilježju sa kojega, prevedeno sa njemačkog, citamo: "Ovaj park je osnovao 1892.godine bivši mornaricki admiral Friherr Von Sterneck. Izgradnjom su rukovodili komandanti brodova Hnatek, Padevit, Ziegler, Denning, Heinrich i C.Lanjuz kao i poslovođa Nedwich".

Područje Skadarskog jezera je jedno od najmanje poznatih oblasti u Crnoj Gori. Većina nas Crnu Goru prepoznaje po primorju ili Durmitoru i Žabljaku, ali Skadarsko jezero ništa manje ne zaostaje svojom ljepotom, posebnošću, bogatstvom kulturnog i istorijskog nasljeđa, raznovrsnošću prirodnog i životinjskog svijeta.

Samo se sluti, u tišini i melanholiji, što obavijaju jedno od dva školja pred Perastom, koliko tajni skriva ovo ostrvo kamenih zidova i vitkih čempresa. Ovaj komadić kopna između Veriga i Perasta, zbog svog položaja, bio je možda mjesto gdje se još od antičkog vremena grade utvrđenja. Po predanjima, koja su zabilježili stari hroničari i istoričari: Orbini, Balović i Zmajević, Iliri i Rimljani su ovdje podizali utvrde za odbranu Risna i povjerili ih Peraštanima na čuvanje.Očuvani odbrambeni zidovi sa puškarnicama su potvrda da je ostrvo u vrijeme venecijanske, francuske i austrijske vladavine Bokom korišćeno kao vojno utvrđenje.

Peraški školji Sv. Đorđe i Gospa od Škrpjela su neodvojivo povezani sa istorijskim, pomorskim i kulturnim razvojem Perasta, sa kojim zajedno, čine najčarobniji dio Bokokotorskog zaliva. Mir školja Sv. Đorđa čuvaju visoki zidovi i vitki čempresi, ispod kojih su zauvijek usnuli u travi topovi koji su donosili nemir na ovo mjesto molitve i tišine.

"Kula Sv. Petra na Karuču je najstariji objekat u naselju. Naime, selo se formiralo prije 200 godina, kada su stanovnici Rvaša tu podigli magacine, gdje su čuvali ribarsku opremu i vršili preradu ribe. Ovi objekti su, u početku, služili samo kao privremena staništa, u periodu intezivnog ribolova. Kasnije, sredinom prošlog vijeka, počelo je stalno naseljavanje Karuča. Do rata u selu je bilo oko 20 domaćinstava. Živjelo se bez struje i puteva, od malo stoke i nešto obradive zemlje u Dodošima, i naravno od ribolova. Poslije rata Karuč doživljava sudbinu mnogih crnogorskih sela. Počinje postepeno zamiranje i gašenje sela. Danas je aktivno samo nekoliko domaćinstava, iako je uvedena struja i probijen put.

Ime je dobio po obližnjem brdu Ostrogu. Često se naziva i Podmaine. Do ovog dvojnog toponima dolazi zbog blizine zapustjelog manastira Podmaine sa crkvom Sv. Petke. Okružen potocima i terasastim livadama iz njega se pruža impresivan pogled na Budvu i more.

"...Život Jelene Balšić višestruko je vezan za Bar, gdje je bila i njena prijestonica. Rođena je 1269 godine u Kruševcu i odrasla na dvoru svoga oca, srpskog kneza Lazara. Bila je veliki ljubitelj knjige i kao vrlo obrazovana žena nazvana je Učena. Mlada i lijepa očeva ljubimica udala se za znatno starijeg Đurađa II Stracimirovića Balšića, gospodara Zete i Gornje Albanije. On je ženidbom sa "gospođa Lenom" učvrstio rodbinske veze sa srpskom vladajućom dinastijom (njena majka Milica bila je kći kralja Vukašina a Kraljević Marko bio joj je ujak).

Vladimir Dukljanski je bio knez i vladar Duklje (od XI veke- Zeta). Poznat je kao dobar vladar, blage naravi, pravičan, mudar i poštovan ne samo od svojih podanika već i od neprijatelja. Njegova ljubav sa Kosarom, ćerkom cara Samuila opjevana je kao jedna od najlepših ljubavnih priča. Vladimir je na prevaru ubijen, odsječena mu je glava od strane Samuilovih nasljedenika. Njegov uzvišeni lik podignut je na nebo među svece poštovan od strane i pravoslavaca i katolika i muslimana.

Decembar mjesec je u Italiji period kada možete upoznati gradove bez velikog broja tursta - onakve kakvi oni zaista jesu, a da opet uživate u predbožićnoj i prednovogodišnjoj atmosferi. Na moju veliku sreću – put po Italiji vodio me je kroz Rim, Firencu i Pizu. Ukoliko upoznajete neku zemlju tako što obilazite više od jednog grada – poređenja se neizbježno nameću. Vjerujem da svi koji vole arhitekturu i njom se na bilo koji način bave – o ovim gradovima i njihovim znamenitostima svakako dosta znaju. Upravo zbog toga ce ovaj putopis biti posvećen više utiscima i licnim zapažanjima.